Biadoliny Radłowskie

nazwa dzierżawcza od Biadoła, biadolić, notowana od 1415 r.

Człon odróżniający: Radłowskie, oznacza od XIX w. przynależność do klucza dóbr radłowskich (pierwotnie biskupów krakowskich).

Biadoliny Radłowskie,-in -kich, biadoliński

Biadoliny (także Biadoliny Duże, Biadoliny Biskupie, Biadoliny Kapitulne, Biadolinki i Biadoliny Małe – Biadoliny Rokosie) pierwotnie niewątpliwa własność rycerska, pojawiają się w źródłach  od 1415 r. (sołtys Stanisław). Około 1420 r. nabył Biadoliny od Jana Dynkwarta Wojciech z Łąki, ale krewni Jana Dynkwarta Połukozice Ota z Bogumiłowic i Jan z Bogumiłowic kasztelan czechowski korzystając z prawa bliższości w 1430 r. odzyskują Biadoliny, płacąc za nie 90 grzywien.  W 1443 r. należą do Dynkwarta i jego braci z Bogumiłowic oraz do Michała z Biadolin. W 1451 r. pojawia się sołtys Marcin z dziedzicem Janem Rokoszem z Koszyc. W 1469 r i 1474 r. Biadoliny należą do Oty Plechowskiego. W 1494 r. kupił je biskup krakowski Fryderyk Jagiellończyk od Mikołaja z Plechowa Plechowskiego i jako własność biskupów krakowskich włączył do klucza radłowskiego. W 1525 r. Biadoliny Rokosie należą do Jana i Jakuba Rokoszów z Bogumiłowic. W tym też roku Piotr Tomicki biskup krakowski ustalił granice lasu radłowskiego z sąsiadami, w tym także z Biadolinami (w zasadzie utrzymały się one po czasy współczesne). W 1536 r. mieszkało w Biadolinach 16 kmieci i 4 zagrodników, była karczma i m.in. produkowano miody. Biadoliny Rokosie w tym roku należały  do Jana, Jakuba i Hieronima Rokoszów i liczyły 8 kmieci oraz miały karczmę. W 1581 r. folwark biskupi obejmował 7 łanów gruntu i koncentrowano się na gospodarce leśnej. Biadoliny Rokosie należały do Agnieszki Rokoszowej i liczyły 6 kmieci na 2½ łanu, 4 zagrodników, 2 komorników, 1 ubogiego i 1 kijaka. Po r. 1630 Biadoliny przeszły w wieczystą dzierżawę kapituły krakowskiej. Wieś była administrowana, lub dzierżawiona przez szlachtę chodzącą po arendach, co nie wpływało na kondycję włości. W XVIII w. zbudowano gorzelnię i uruchomiono cegielnię. Oba przedsiębiorstwa dobrze się rozwijały. W 1785 r. wieś została przejęta przez galicyjski fundusz religijny. Liczyła w 1787 r. 86 domów, 2738 morgów gruntu (w tym 2076 morgów dworskich i 661 morgów poddanych), w tym 1901 morgów lasu. W 1808 r. wieś liczyła 559 mieszkańców, 109 domów a w nich 147 izb. W 1820 r. wieś kupił od funduszu religijnego baron Karol Badenfeld. W 1857 r. właścicielem wsi był hrabia Wilhelm Hompesch, a w r. 1872 krakowski bankier Ludwik Helcel, zaś w 1890 r. Henryk Dolański. W 1918 r. wieś liczyła 956 mieszkańców. Dolański rychło przeprowadził prywatną parcelację dworskich gruntów, tak, że w 1922 r. pozostały przy nim tylko lasy. Zmarł w 1936 r. i wówczas w ich posiadanie wszedł Henryk Skrzyński, ale dzierżawiła je Irena Dolańska.

Szkoła powstała w 1867 r., a w 1874 r. włączona została do sieci szkół publicznych. Dzisiaj obok szkoły podstawowej funkcjonuje tu gimnazjum im. księdza Józefa Łakomego i przedszkole.

W Biadolinach działa zespół pieśni i tańca „Echo Doliny”.

W budynku szkoły podstawowej działa filia Biblioteki Publicznej w Wojniczu.

Wieś posiada energię elektryczną,  telefony, wodociągi i gaz.

Wieś dysponuje jednostką Ochotniczej Straży  Pożarnej (tel. 14-679-15-20), założoną w 1907 r. przez miejscowego kowala Andrzeja Kawę, która od 1911 r. posiada remizę, a od 1978 r. dom strażaka z kącikiem historycznym. Dysponuje dwoma samochodami bojowymi. Więcej zob. Stowarzyszenia.

We wsi działa klub sportowy LKS „Pogoń”, dysponujący obiektem sportowym z boiskiem i budynkiem klubowym. Posiada sekcję piłki nożnej i szachową.

Już w 1787 r. w toku regulowania sieci kościołów projektowano utworzenie parafii w Biadolinach, ale zamiar nie został zrealizowany. W 1922 r. z inicjatywy ks. Józefa Głuca zbudowano kaplicę mszalną pod wezwaniem bł. Bronisławy. W 1937 r. zbudowano kościół murowany pod wezwaniem Najśw. Serca Jezusa z inicjatywy ks. Jana Rzepki. Parafia została erygowana 23 I 1938 r. przez wydzielenie jej z parafii wojnickiej i dębnińskiej. W latach 1964 – 1966 zbudowano nowy kościół projektowany przez Władysława Pieńkowskiego. Modernistyczny, z cegły, kamienia i żelazobetonu. Obszerna nawa z płytkim prezbiterium o zarysie apsydy, równolegle do niej nawa boczna, z przeciwnej strony kaplica dwupiętrowa z salą katechetyczną, wieża kwadratowa przy fasadzie. Wewnątrz przy ołtarzu drewniane rzeźby św. Piotra i św. Pawła, barokowe, XVIII w., św. Anny Samotrzeć, gotycka, z przełomu XV i XVI w., św. Jana Chrzciciela, barokowa, XVIII w. – wszystkie przeniesione tutaj z kaplicy św. św. Piotra i Pawła. Cmentarz parafialny założony w 1938 r.

Na terenie Biadolin Radłowskich znajdują się następujące budowle sakralne:

1. Kaplica św. św. Piotra i Pawła, na skraju lasu, przy granicy z Wojniczem. Znaleziona tu gotycka rzeźba św. Anny Samotrzeć zdaje się wskazywać na odległą metrykę, tak jak barokowe rzeźby na czas zbudowania obecnej kaplicy, gruntownie odnowionej w 1970 r., drewniana, konstrukcji słupowej, oszalowana, kryta dachówką, prostokątna z okapem na froncie,  wspartym na dwóch słupach, co stwarza podcienie pod kalenicą dwuspadowego dachu, na którym wieżyczka. Ołtarz z obrazem św. Piotra z początków XX w., tu przeniesiony z dawnego kościoła.  Obok studzienka z wodą świętą oraz zrekonstruowany słup graniczny z datą 1793. Cel wycieczek mieszczan wojnickich w uroczystość odpustową, po której urządzano na polanie zabawę i festyn. Z kaplicą wiążą się miejscowe legendy ludowe.
2. Kaplica św. Stanisława biskupa na Śniadkach, wzniesiona być może pod koniec XVIII w. (wskazuje na to nazwa polna Śniadki, notowana w źródłach w XVIII w.), odnowiona w 1993 r., z cegły (nieopodal funkcjonowała cegielnia od połowy XVIII w.), otynkowana, kryta dachówką, zamknięta trójbocznie, pod naczółkiem kalenicy o kształtach barokowych, okap tworzący podcienie, wsparte na kanelowych pilastrach, dach dwuspadowy. Wewnątrz figura św. Stanisława biskupa o cechach barokowych. Wedle tradycji tutaj pod lipami święty chodząc do szkoły w Wojniczu siadał dla odpoczynku i spożywał posiłek (śniadek).
3. Kapliczka szafkowa drewniana na słupie, przy drodze do Wojnicza w lesie, być może z początków XX w., z gipsową figurą Serca Jezusa.
4. Kapliczka szafkowa drewniana na drzewie, zbudowana około 1930 r. przez Jana Dziadulę, z gipsowymi figurkami Najśw. Marii Panny Niepokalanej i św. Antoniego z Dzieciątkiem.
5. Kapliczka szafkowa drewniana na betonowym słupie (poprzednio na drewnianym), zbudowana przed 1929 r. z fundacji Jana Bodziocha (rodzina notowana w źródłach od połowy XVIII w.), odnowiona w 1977 r., w której ludowe rzeźby grupy Ukrzyżowania wykonane przez Jana Bodziocha.
6. Kapliczka szafkowa drewniana na drzewie, fundowana przed 1939 r. przez Aleksandra Bubisza, z miniaturowym ludowym krucyfiksem.
7. Kapliczka szafkowa metalowa zawieszona na drzewie, powstała po 1945 r., wewnątrz gipsowa figurka Najśw. Marii Panny Niepokalanej.
8. Krzyż drewniany z kapliczką szafkową z przełomu XIX i XX w., w kapliczce ludowa rzeźba Matki Boskiej Bolesnej.
9. Krzyż drewniany wzniesiony w 1938 r. w miejsce kaplicy z 1922 r. przeniesionej na inne miejsce (jako kościół).
10. Krzyż z rur metalowych przy drodze na Podlesie, wzniesiony w 1967 r. w miejsce starszego z 1920 r. fundowanego przez Szymona Plichtę.
11. Krzyż z rur metalowych przy moście na potoku Kisielina, wzniesiony około 1970 r. w miejsce starszego drewnianego.
12. Krzyż żeliwny na betonowym postumencie wzniesiony około 1930 r. z fundacji Jana Janasa (parcela nr 98).
13. Krzyż żelazny na kamiennym postumencie z fundacji Jana Janasa z 1886 r., czworobocznym, ogzymsowanym z płaskorzeźbami Serca Jezusa, Matki Boskiej Bolesnej i św. Jana Ewangelisty, umieszczony około 1960 r. w miejsce zniszczonego kamiennego krzyża (parcela nr 19).
14. Krzyż kamienny z elementami sztucznego kamienia fundacji Wojciecha i Salomei Trytków (rodzina notowana w źródłach od połowy XVII w.), wzniesiony w 1904 r., na ozdobnym czworobocznym postumencie z ostrołukową wnęką, w której gipsowa figurka Najśw. Marii Panny Niepokalanej, otoczony żelaznym ogrodzeniem.
15. Krzyż betonowy na czworobocznym uskokowym postumencie z cegły, z niszą w której gipsowa figurka Najśw. Panny Marii,  z fundacji Marii Oćwiejiny (rodzina notowana w źródłach od połowy XVII w.), z lat 1920-1930 (parcela nr 127).
16. Figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem, kamienna, wzniesiona około 1880 r., z sygnaturami wykonawców kamieniarzy Jana Adeodata Martyńskiego z Borzęcina i Jakuba Krakowskiego z Zakliczyna, na czworobocznym postumencie z płaskorzeźbami św. św. Józefa z Dzieciątkiem, Wojciecha, Stanisława, Tekli i Małgorzaty, odnowiona w 1995 r. Związana jest z nią legenda ludowa.

Liczba mieszkanców: 1 231

Powierzchnia: 1562,47 ha

SOŁTYS: Kuboń Henryk

RADA SOŁECKA:

Góral Bartłomiej

Krawczyk Bożena

Król Janusz

Kura Małgorzata

Stolarz Wojciech

Statut Sołectwa Biadoliny Radłowskie